Ο ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΦΟΡΙΣΜΕΝΟΣ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ
Πέρασαν 121 χρόνια από τον θάνατό του μεγάλου σατιρικού λογοτέχνη και ποιητή Ανδρέα Λασκαράτου (1811-1901) και παραμένει ακόμα και σήμερα «σημείο αντιλεγόμενο» πνεύμα ανήσυχο που δημιούργησε έργα που συνήθιζαν να έρχονται σε σύγκρουση με τις αντιλήψεις της εποχής του. Εξέφραζε ελεύθερα και ανεπηρέαστα τις απόψεις του και προκαλούσε με τη γραφή του γι' αυτό γνώρισε διώξεις, τη φυλάκιση αλλά και τον αφορισμό. Απέναντί του βρέθηκε κυρίως η εκκλησία αλλά και κοινωνική πραγματικότητα της Κεφαλονιάς της εποχής του . Αναμφισβήτητα υπήρξε μία σημαντική μορφή της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας και των γραμμάτων. Με αποκορύφωμα τον αφορισμό του από την επίσημη Εκκλησία, ο στιχουργός και πεζογράφος απ' την Κεφαλλονιά γνώρισε πολλές φορές τον διωγμό, την απαξίωση και την εχθρότητα των συγχρόνων του· κι αυτός, και η οικογένειά του. «O Ανδρέας Λασκαράτος, είναι πολύ περισσότερον πολεμιστής ή όσον είναι ποιητής», έγραψε κάποτε γι’ αυτόν ο Κωστής Παλαμάς.
Ο Γεράσιμος Δώριζας(1851-1901)
Αποφοίτησε από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης το 1873 έχοντας ήδη χειροτονηθεί
Διάκονος, διετελεσε Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου
και κατόπιν Μέγας Αρχιδιάκονος. Το 1879 εστάλη στο Παρίσι όπου πραγματοποίησε
σπουδές στη Νομική όπου αναγορεύθηκε διδάκτωρ του δικαίου. Στις 25 Ιανουαρίου
1893 χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Κεφαλληνίας
Εκοιμήθη στο Αργοστόλι συνεπεία καρδιακής νόσου στις 23 Ιανουαρίου
1901.Υπηρξε φωτισμένος ιεράρχης, πολύγλωσσος, άριστος θεολόγος- φιλόσοφος
,νομικός και φιλόλογος, με σπάνια ευγλωττία, το μισθό έδινε ολόκληρο σε
φιλανθρωπίες, δεν έφερε τα διακριτικά του βαθμού του, ζούσε με τους φτωχούς και
τον κόσμο ακόμα και όταν αντελήφθη το τέλος του ζήτησε να ταφεί στο νεκροταφείο
Δραπάνου και όχι όπου όλοι επίσκοποι Κεφαλονιάς. Υπήρξε φίλος με τον Λασκαράτο
και τον Μικέλη Αβλιχο. Ο Αρχιεπίσκοπος
Κεφαλονιάς Γεράσιμος Δόριζας που ήταν ένας φωτισμένος Ιεράρχης ανέπτυξε θερμή προσωπική φιλία με τον
Λασκαράτο, ενώ είχαν προηγηθεί όσα προαναφέραμε και η παραπομπή του σε δίκη από
την Ι. Σύνοδο(1868)αλλά και το τελευταίο βιβλίο του Λασκαράτου: «Η δίκη μου με
τη Σύνοδο, Κεφαλονιά, τυπ. Η Πρόοδος, 1869». Ο Ηλίας Τσιτσέλης δημοσίευσε υπό τον τίτλο ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ ΚΑΙ
ΔΟΡΙΖΑΣ σε περιοδικό « Αι Μούσαι» στην
Ζάκυνθο δημοσίευσε το 1896 ποίημα του
Λασκαράτου για τα 85 χρόνια του. Το
ποίημα έστειλε ο Λασκαράτος στον Δόριζα
ο οποίος απάντησε με το ακόλουθο θερμό γράμμα, το οποίο αποτελεί συνταρακτικό
ντοκουμέντο :
« Πολυσέβαστέ μοι φίλε,
Ταύτη τη στιγμή επιστρέφων από τον·
περίπατον εύρον την ώραίαν επιστολήν Υμών. Άλλ ’ ένω μετ’ απληστίας την
άνεγίνωσκον, έξαφνα έπαρουσιάσθηκαν ενώπιον μου 85 φαντάσματα, λαμπρά, ωσάν
άστρα, ωραία ως μετέωρα φωτεινά. Η παρουσία των έγέμισε το σπήτι μου από λάμψιν
καὶ δόξαν. «Είμεθα, λέγει , τότε ο ένας εκ
των 85, οι χρόνοι τού Ανδρέου Λασκαράτου καὶ έρχόμεθα να
ζητήσωμεν την κρίσιν σου. Μάς έπήρε ένα
προς ένα, μάς έφόρτωσε δόξα καὶ μεγαλείον, τιμή
καὶ ύπόληψι. Κάθε ένας από ημάς είναι φωτεινότερος από τον καλλίτερόν αστέρα,
κάθε ένας απο ημάς είναι πολυτιμότερος από τον καλλίτερόν αδάμαντα. Σύντροφοί
του είμαστε εις τούς αγώνας, σύντροφοί του στάς καταδιώξεις, άλλα σύντροφοί του
καὶ εις την δόξαν. Και τώρα ενώ ημείς
θέλομεν να καλέσωμεν καὶ άλλους
συντρόφους μας πολλούς για να πάρουν και αυτοί ένας προς ένα από αυτήν την
τιμή, απ’ αυτήν την λάμψιν, απ’ αυτήν τη δόξαν ,ο αυθέντης μας ο Λασκαράτος μας
στέλνει αλλού, ως αν είναι κανένας
άξιος να βασταζη τέτοιο μεγάλο βάρος δόξης
και τιμής».
Ήκουσα
αυτά τα παράπονα γεραρέ μου φίλε
και νέος Σολωμών έκαμα την κρίσιν και
είπα «πηγαίνετε τιμημένοι και δοξασμένοι 85 χρόνοι, εκεί που ελάβατε την τιμήν
και την δόξαν ,είμεθα χρόνοι που ολίγοι θνητοί ημπορούν να σας βαστάξουν επάνω
των, καλέσατε 86ον συνάδελφον και άλλους όσους ημπορείτε πολλούς αν προστεθούν
στην συντροφιά σας θα γείνουν ένδοξοι καὶ τιμημένοι.»
Έδεχθησαν την απόφασίν, έπήραν τον 86ον, θα πάρουν καὶ άλλους καὶ έτσι έρχονται
καὶ πάλιν εις Υμάς. Να τούς χαρήτε μέ
ύγείαν τον 86ον και τούς άλλους μέ όλην την εύγενεστάτην οικογένειαν σας.
Έν Άργοστολίω τη 30 ’Απριλίου 1896.
προθυμότατος φίλος
Ό Κεφαλληνίας ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ»
Σχολιάζοντας την επιστολή αυτή θα ήθελα
να παρατηρήσω ότι: α)Ο συντάκτης της ήταν δεινός νομικός και θεολόγος και
άριστος κανονολόγος υπογραφεί δε ως Αρχιεπίσκοπος Κεφαλονιάς β) Ότι ήταν ο αρχιεπίσκοπος Κεφαλονιάς και
είχαν προηγηθεί τόσον ο αφορισμός όσο και η καταδίωξη του Λασκαράτου στα
ποινικά δικαστήρια από την Σύνοδο γ)ότι αναφέρεται ρητά στους χρόνους που
πέρασαν «Σύντροφοί του είμαστε εις τούς αγώνας, σύντροφοί του στάς καταδιώξεις,
άλλα σύντροφοί του καὶ εις την δόξαν.»
Στις 22 Ιανουάριου 1899 ο Αρχιεπίσκοπος
Κεφαλονιάς Γεράσιμος Δόριζας απευθύνει έγγραφο
αίτημα, προς την I. Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος το με αριθ. πρωτ.
50 «Περί άρσεως του αφορισμού έκδοθέντος άλλοτε κατά τού σατυρικού ποιητού
Ανδρέου Λασκαράτου»
Το κείμενο είναι εξαιρετικό σε ποιότητα
δικανικού ύφους και στέρεα επιχειρήματα
δείχνει τεράστιο σεβασμό και αγάπη στο πρόσωπο του ποιητή έτσι ώστε εμμέσως να
δικαιολογούνται, εν μετρώ, τα όσα διατύπωσε στα «Μυστήρια της Κεφαλονιάς» ο
αφορισμένος. Αναφέρεται «Πολλά και δεινά
ο έξοχος ποιητής υπέστη ένεκα του
αφορισμού τούτου μαρτύρια…» Τελικά, ο αφορισμός κατά του Λασκαράτου ήρθη μόλις
έναν χρόνο προ του θανάτου του (δηλ. το 1900) από τον μητροπολίτη Κεφαλληνίας,
Γεράσιμο Δόριζα. Ο λόγιος Αρχιεπίσκοπος
Κεφαλονιάς Γεράσιμος Δόριζας υπήρξε φωτεινή μορφή η οποία αναγνώρισε το κύρος
και την εθνική παρουσία του μεγάλου Ληξουρώτη και με αγάπη στην προσφορά και
στους αγώνες του ακολουθώντας τα λόγια του Χριστού έδωσε μάχη για την Χριστιανική αποκατάσταση του ποιητή,
αγνοώντας επιδεικτικά τον θρησκευτικό φανατισμό και την δεισιδαιμονία που
κυριαρχούσε. Για όλα αυτά υπάρχει μια αλήθεια:
Ας ακούσουμε την φωνή του Λασκαράτου
«Τίποτα φρονιμώτερο από το να θέλης να
ζήσης. Μα θέλε να ζήσης με αξιοπρέπεια.»
ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ
11.8.2022
