ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΙΩΝ ΕΦΕΡΑΝ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ ΠΑΤΡΙΔΑ :21/5/1864

ΕΝΙΣΤΑΜΑΙ : ΕΝΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ.·ΣΑΒΒΑΤΟ, 20 ΜΑΪΟΥ 2017

Αναγνώστηκε 3 φορές

Οι αγώνες και οι θυσίες των Επτανησίων έφεραν την πολυπόθητη Ένωση με την Μητέρα Πατρίδα.

«Πατρίδα, σαν τον ήλιο σου, ήλιος αλλού δε λάμπει!»

Ο πρώτος στίχος από το ποίημα του Λορέντζου Μαβίλη με τίτλο: «Στην Πατρίδα»,

Στις 5 Νοέμβριου 1815. η Αγγλία και η Ρωσία υπογράφουν στο Παρίσι ειδική συνθήκη, σύμφωνα με την οποία τα Επτάνησα τίθενται υπό την «προστασία της Αγγλίας» με την ονομασία Ηνωμέναι Πολιτείαι των Ιονίων Νήσων. Έτσι άρχισε η «Αγγλοκρατία» στα Επτάνησα που τελείωσε με Ένωση με την Ελλάδα το 1864 Ότι δεν επέτυχαν οι Άγγλοι με την συνθήκη το επέβαλαν με την βία και την τρομοκρατία και δημιούργησαν ένα «προτεκτοράτο».

Μετά την υπογραφή της συνθήκης, η Αγγλία έστειλε διοικητή-αρμοστή στα Επτάνησα τον στρατηγό Θ.Μαίτλαντ (Thomas Maitland), ο οποίος επέβαλε μέσα σε κλίμα ουσιαστικής κατοχής το σύνταγμα του 1817, που καθιέρωνε τυπικά το κοινοβουλευτικό πολίτευμα στο Ιόνιο Κράτος(1800 και διατηρούσε την ομοσπονδιακή μορφή του κράτους. Στην ουσία όμως όλες οι εξουσίες περιέρχονταν στον αρμοστή και πολλά από τα συνταγματικά δικαιώματα, που ο λαός των Επτανήσων είχε αποκτήσει με τη σύσταση της Επτανήσου Πολιτείας, καταργήθηκαν. Δικαίωμα ψήφου είχαν οι «ευγενείς και οι εισοδηματίες και κάτοχοι πανεπιστημιακών πτυχών και όχι ο λαός Αυτό το πολιτικό σχήμα, η τυπική ανεξαρτησία υπό την «προστασία» των Άγγλων, ήταν στην πραγματικότητα η πιο σκληρή αποικιοκρατία Ο μέγας Ριζοσπάστης και αγωνιστής, από τα Σπαρτιά της Κεφαλονιάς, Π. Πανάς έγραψε ότι το Σύνταγμα του 1817 ήταν « εντεχνον πολιτικόν κατασκεύασμα χαλκευθέν εν μέσω φοβεράς τρομοκρατίας υπό του αρμοστού Μαιτλάνδου και εμπαικτικώς «Σύνταγμα του 1817» τιτλοφορηθέν εδέσμευε χείρας τε και πόδας του Ιονίου λαού και παρέδωκεν αυτόν εις την αυθαίρετον εξουσίαν του αρμοστού ,ούτινος η διαταγή απετελει τον ανώτατον του μικρού εκείνου κρατους νόμον»

Το μέγα έγκλημα των Άγγλων ήταν μεταξύ πολλών ότι το 1819 «πούλησαν» την Πάργα στον Αλή Πασά των Ιωαννίνων έναντι 150.000 λιρών στις 17/5/1817 Περίπου τέσσερεις χιλιάδες Πάργιοι, «εγκαταλείπουν την πόλιν, παραλαβόντες μόνον τα ιερά οστά των προγόνων των· (κατά την συναφθείσαν συμφωνία οι Πάργιοι δεν εδικαιούντο να πάρουν ουδέ φύλλον δένδρου)»...... ,μετανάστευσαν στα Ιόνια Νησιά και κυρίως στην Κέρκυρα. Εκεί ενεπόθεσαν σε διάφορους Ναούς προς φύλαξη, τα κειμήλιά τους, με την ελπίδα της επιστροφής αυτών στην πρέπουσα θέση τους μια μελλοντική ημέρα απελευθέρωσης της πατρίδας τους. Η αισχρή πράξη ξεπουλήματος των Άγγλων κατηγορήθηκε σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και έδωσε αφορμή σε Ευρωπαίους καλλιτέχνες να απεικονίσουν την φυγή των προσφύγων Η πρώτη σημαντική καταγραμμένη εξέγερση γίνεται από χωρικούς της Λευκάδας το 1819.Παρόμοια επεισόδια, με αφορμή ένα εκκλησιαστικό ζήτημα, ξέσπασαν στη Ζάκυνθο, όπου έσπευσε από τη Μάλτα ο Μέτλαντ για να αποκαταστήσει την τάξη. Υποκινητής της εξέγερσης θεωρήθηκε ο Αντώνιος Μαντινέγκος, που καταδικάστηκε σε 12ετή φυλάκιση και βαρύ πρόστιμο.

Όταν κηρύχθηκε η Ελληνική Επανάσταση ΤΟ 1821 , ο Μέτλαντ, προκειμένου να εμποδίσει τη συμμετοχή των Επτανησίων στον Αγώνα, έταξε προθεσμία επιστροφής σε όσους είχαν αναμειχθεί σε στρατιωτικές ενέργειες στην ηπειρωτική Ελλάδα και δήμευσε τις περιουσίες εκείνων που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν. Οι Επτανήσιοι πολέμησαν σε όλα τα μέτωπα για την Εθνική Απελευθέρωση με εξαιρετική συμβολή στην μάχη του Λάλα

Ο επτανησιακός ριζοσπαστισμός υπήρξε ένα σημαντικό λαϊκό αντιστασιακό δημοκρατικό κίνημα, αγνών ιδεολόγων που στόχο είχε την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα και ξεκίνησε με την έντονη αντίδραση των Επτανησίων στην αποικιοκρατική και αυταρχική συμπεριφορά των Άγγλων και με παράλληλους κοινωνικούς στόχους, Κατά την διάρκεια της αγγλοκρατίας (1815-1864). γεννήθηκε με την αυταρχική πολιτική των πρώτου Αρμοστή και την στάση του στη Ελληνική Επανάσταση και κορυφώθηκε με την επανάσταση του Σταυρού το 1848 ,της Σκάλας 1849[19] . Η Φιλική Εταιρεία υπήρξε ο σπόρος του επτανησιακού ριζοσπαστισμού και αγώνες των Επτανησίων στην Ελληνική Επανάσταση έφεραν την ληξιαρχική πράξη γέννηση του χωρίς να λησμονούμε όμως ξεσήκωμα των Λευκαδιτών του 1819 και των Ζακυνθηνών. Οι επιφανέστεροι Ριζοσπάστες, Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος, Γεράσιμος Λιβαδάς, Ιωσήφ Μομφεράτος και ο Γεώργιος Τυπάλδος-Ιακωβάτος, είχαν σπουδάσει στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια απ’ όπου μετέφεραν τις καινούργιες δημοκρατικές ιδέες στα νησιά. Ως κόμμα λαϊκό και επαναστατικό που ήταν το Ριζοσπαστικό, εξέφραζε τις ελπίδες του ελληνικού λαού για την εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος, ο κυριότερος ίσως ηγέτης των Κεφαλλήνων ριζοσπαστών, μαζί με τον Ιωσήφ Μομφερράτο και τον ιερέα Παΐσιο Μεταξά, στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας του Φιλελεύθερος, που κυκλοφόρησε στις 19 Φεβρουαρίου 1849, τονίζει: «Θέλομεν τω όντι να γίνωμεν και ουχί να λεγώμεθα απλώς Έλληνες. Θέλομεν να ενωθώμεν εις έν έθνος, αληθώς ελεύθερον και ανεξάρτητον, μεθ' όλης της ελληνικής φυλής».Όμως οι διανοούμενοι της Επτανήσου πήραν πάνω τους τον αγώνα.Η πρώτη εξέγερση, η επονομαζόμενη «εξέγερση του Σταυρού» (14 Σεπτεμβρίου 1848), η οποία κράτησε πάνω από δέκα ημέρες. πρωτοστατούσαν γνωστοί ριζοσπάστες όπως ο Ιωάννης Τυπάλδος Καπελέτος, ο ιερέας Παΐσιος Μεταξάς, ο Γεώργιος Μεταξάς Λυσέος και ο Νικόλαος Φωκάς-Ρεπούμπλικας. Όταν οι επαναστάτες εισέβαλαν στο Ληξούρι, της πορείας ηγούνταν τρεις ιερείς, οι Ματζουράτος, Κουτουφάς και Βουτσινάς, οι οποίοι κραύγαζαν το σύνθημα «Ζήτω η ελευθερία και η πατρίς». Στην εξέγερση της Σκάλας (15-19 Αυγούστου 1949), που στρεφόταν κατά των Άγγλων, αλλά και κατά των αρχόντων, ορισμένοι από τους οποίους φονεύθηκαν από το πλήθος, και χαρακτηρίστηκε ως «Κομμούνα» της Κεφαλονιάς, πρωτοστατούσαν οι Θεόδωρος Βλάχος, Αναστάσιος Λαμπρινάτος Μπομποτής και ο παπα-Γρηγόρης Ζαπάντης Νοδάρος, που αποκαλούνταν από τους αντιπάλους του παπα-ληστής και απαγχονίστηκε από τους Άγγλους, ενώ εξορίστηκαν οι Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος(1814-1894) και Ιωσήφ Μομφερράτος.

Αυτό το κλίμα, στο οποίο συναντώνται ριζοσπάστες και απόγονοι των Κολλυβάδων, όπως ο Κοσμάς Φλαμιάτος, είναι μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα και οδηγεί σε μια εξαιρετική σύνθεση. Ο Παναγιώτης Πανάς (1832-1896),ποιητής ,δημοσιογράφος, ριζοσπάστης διανοούμενος από τη νεώτερη γενιά των ριζοσπαστών, θα περάσει στον ρομαντικό σοσιαλισμό και θα επιχειρήσει να δώσει έναν εξισωτικό και κοινωνικό χαρακτήρα στη Μεγάλη Ιδέα μέσα από τη Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία, της οποίας υπήρξε συνιδρυτής μαζί με τον Ανδρέα Ρηγόπουλο, και την Εταιρεία Ρήγας, όπου συμμετείχε και ο επίσης κεφαλληνιακής καταγωγής ριζοσπάστης βουλευτής Ρόκκος Χοϊδάς (1830-1890), ο ιδρυτής της ελληνικής λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης, ο Τιμολέων Φιλήμων, ο Γεώργιος Φιλάρετος, κ.λπ.

Οι αγώνες και οι θυσίες των Επτανησίων έφεραν την πολυπόθητη Ένωση με την Μητέρα Πατρίδα ,αν δεν υπήρχαν οι Άγγλοι δεν θα αποχωρούσαν ,όπως το έπραξαν μέχρι το 1960 στην Κύπρο.

Οι Επτανήσιοι ποτέ δεν αποδέχθηκαν την Αγγλική κυριαρχία ,ο Ριζοσπαστισμός δεν ηττήθηκε ήταν ο κύριος μοχλός της απομάκρυνσης των Άγγλων, τα Επτάνησα δεν χαρίσθηκαν, με το αίμα των αγωνιστών κέρδισαν την Ένωση.

Την 22 Ιούλιου του 1864, ο βουλευτής Μ. Σχοινάς, ανερχόμενος στο βήμα και υποδεχόμενος τους Επτανήσιους βουλευτές στην Ελληνική βουλή αναφέρει : «Σεις αδελφοί Επτανήσιοι [...] διεσώσατε την ζωήν της εθνικότητος, την γλώσσαν, την θρησκείαν και τας ιστορικάς παραδόσεις [...]».Στην ιδία συνεδρίαση ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης λέγει: «.. η Ελλάς του 1821 αναγγενάται και ταυτίζεται μετά της Ελλάδος του 1864»

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

ΤΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ, ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ.

Μελέτη:

 ΤΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ, ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ.

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

Δικηγόρος ΑΠ- Αν. Νομικός Σύμβουλος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ:

Με τη συνθήκη που υπογράφτηκε στις 17/29 Μαρτίου 1864, τα Επτάνησα πέρασαν οριστικά στην ελληνική κυριαρχία στις 21 Μαΐου. Επί των δασών των  Επτανήσων το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει δικαιώματα κυριότητος, αφού κατά την Ένωση  μετά της Ελλάδος(1864) δεν έλαβε κανένα τέτοιο δικαίωμα , ούτε ως διάδοχος του «Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων»[1], το οποίο δεν είχε δημόσια κτήματα και μάλιστα  δάση στην ιδιοκτησία του, ούτε στη συνεχεία από  την  επιχωρίου (ή εγχώριο ή κοινή), περιουσία κάθε βησιου, δεδομένου ότι αύτη διενεμήθηκε μεταξύ των δήμων κάθε νησιού. Συνεπώς, δεν δύναται επί των δασών στην  Επτάνησο να έχει εφαρμογή το υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου τεκμήριο κυριότητος, που  θεσπίσθηκε από το β.δ. της 16.11.1836 "περί ιδιωτικών δασών".

Ι. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ:

1.1-Με τη συνθήκη των Παρισίων του 1815, η Επτάνησος αναγνωρίσθηκε ως ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος καλούμενο "Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων" περιήλθε υπό την «προστασία» της Αγγλίας.

Το νέο κράτος είχε Γενική Διοίκηση με έδρα την Κέρκυρα που έδρευε ο Άγγλος Αρμοστής  και τοπικές κυβερνήσεις σε κάθε νήσο, με επικεφαλής "έπαρχους" και "επαρχιακά συμβούλια" και σε κάθε νησί εκπρόσωπο-διοικητή του άγγλου αρμοστή .

Δηλαδή κάθε ένα νησί αποτελούσε, κατά κάποιο τρόπο, αυτοτελή μονάδα[2] ομοσπονδιακού κράτους, η δε δημόσια περιουσία ανήκε κατά κυριότητα σε κάθε νήσο (δηλ. το τεκμήριο κυριότητας δεν ήταν, όπως είναι σήμερα, υπέρ του Δημοσίου), διοικούμενη από τους επιτόπιους άρχοντες, με υποχρέωση εισφοράς μέρους από τα αντίστοιχα εισοδήματα στο Γενικό Ταμείο της Ιονίου Πολιτείας.

Η περιουσία αυτή κάθε νήσου ονομαζόταν "επιχώρια" ή "εγχώρια" περιουσία[3]. Αυτά προκύπτουν από το "Σύνταγμα του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων" του έτους 1817[4], με το οποίο είχε «παραχωρηθεί»[5] στα Ιόνια νησιά πλήρης αυτοδιοίκηση. Κατ΄ εφαρμογή των αρχών του Συντάγματος του 1817 η από 11/8/1834 ΚΣΤ΄ «Πράξις της Γερουσίας» (Επίσημος Εφημερίς του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων αρ. 191 του έτους 1834), διέκρινε ρητά την επιχώριον οικονομία κάθε νήσου από τη γενική οικονομία του ομοσπονδιακού αυτού Κράτους (άρθρ. 5), καθόρισε τα έσοδα του δημοσίου ταμείου (αρ. 6) και αναγνώρισε την κυριότητα της τοπικής Διοίκησης κάθε νήσου στα μη ιδιωτικά κτήματα που βρίσκονταν σε αυτό. Από το Σύνταγμα λοιπόν της Ιονίου Πολιτείας του 1817 και από τις Πράξεις ΚΣΤ΄ της Ε΄ Γερουσίας (1834) και Ι΄ της Η΄ Γερουσίας (1845), που εκδόθηκαν με βάση αυτό, προκύπτει ότι όλα τα κτήματα, εφ΄όσον δεν υφίσταται επ΄αυτών κυριότητα κάποιο ιδιώτη ανήκουν στην επιχώριον ή εγχώριον περιουσίαν της κάθε νήσου.

Με βάση την υπ΄αρ 721/1991 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, «στα Επτάνησα, πριν από την ένωσή τους με την Ελλάδα, δεν υπήρχαν δημόσια δάση και δασικές εκτάσεις ως ιδιοκτησία του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, ώστε να περιέλθουν κατά διαδοχή, με την ένωση το έτος 1864, στο Ελληνικό Δημόσιο… Έτσι, δημόσια κτήματα και μάλιστα δάση και δασικές ή χορτολιβαδικές εκτάσεις, ως ιδιοκτησία του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, δεν υπήρχαν, ούτε προβλέπονται στο παραπάνω Σύνταγμα (του 1817)… Επομένως επί των δασών και δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων των Επτανήσων, το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει δικαίωμα κυριότητας, αφού κατά την ένωση αυτών με την Ελλάδα ουδέν έλαβε, ούτε ως διάδοχο του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, το οποίο, όπως προαναφέρεται δεν είχε δημόσια κτήματα και μάλιστα δάση ή δασικές ή χορτολιβαδικές εκτάσεις στην ιδιοκτησία του, ούτε στη συνέχεια από την επιχώρια περιουσία, αφού αυτή διανεμήθηκε μεταξύ των δήμων κάθε νήσου (σσ. εκτός από τα Κύθηρα). Συνεπώς επί των δασών και δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων της Επτανήσου δεν δύναται να έχει εφαρμογή το υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου τεκμήριο κυριότητας… Κατά συνέπεια των παραπάνω, προκειμένου περί δασών και δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων των Επτανήσων δεν αρκεί μόνη η από το Ελληνικό Δημόσιο επίκληση και, σε περίπτωση αμφισβητήσεως, απόδειξη της δασικής μορφής της διεκδικουμένης εκτάσεως προς θεμελίωση δικαιώματος κυριότητάς του επ΄αυτής, αλλά απαιτείται η επίκληση και, σε περίπτωση αμφισβητήσεως, απόδειξη της κτήσεως της κυριότητας από το Δημόσιο κατά έναν από τους τρόπους κτήσεως κυριότητας που προβλέπονται από τον Ιόνιο Αστικό Κώδικα ή από τις 23-2-1946 από τον Αστικό Κώδικα ή από κάποιον ειδικό νόμο. Αφού λοιπόν στα Επτάνησα, τα Κύθηρα και Αντικύθηρα δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου επί των ευρισκομένων σ΄αυτά δασών και δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων, έπεται ότι το Δημόσιο πρέπει να διαχειρίζεται ως δημόσια μόνον τα δάση και τις δασικές ή χορτολιβαδικές εκτάσεις για τις οποίες έχει νόμιμους τίτλους κυριότητας…»[6]

2.-Το καθεστώς αυτό διατηρήθηκε και μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα (1864), με το νόμο ΡΝ/1866 "περί εισαγωγής εν Επτανήσω της εν τω λοιπώ Βασιλεία) ισχυούσης νομοθεσίας", ο οποίος (βλ. άρθρα 10-15) διατήρησε και αναγνώρισε ρητώς τις εγχώριες περιουσίες των Ιονίων νήσων και ανέθεσε απλώς τη διοίκηση τους (βλ. αρθρ. 11) σε επιτροπή, μέχρις ότου ιδιαίτερος νόμος για κάθε μέσο ρυθμίσει τη διανομή τους "κατά δήμους".

Πράγματι μετά το νόμο αυτό, εκδόθηκαν ιδιαίτεροι νόμοι για τα περισσότερα από τα Ιόνια νησιά με βάση τους οποίους οι εγχώριες περιουσίες αυτών διαλύθηκαν και διανεμήθηκαν κατά δήμους και επαρχίες ανάλογα με τον πληθυσμό τους, χωρίς όμως τα επί μέρους στοιχεία των περιουσιών αυτών να περιέλθουν στο Ελληνικό Δημόσιο.

Έτσι για τη Λευκάδα, Ζάκυνθο, Κεφαλληνία και Κέρκυρα, εκδόθηκαν, αντίστοιχα, οι νόμοι ΨΞβ" της 27.12.1878 - ΦΕΚ 2/1879 -, ΥΙΓ της 27.5.1871 - ΦΕΚ 24/1871 -ΨΓ της 9.11.1878-ΦΕΚ 64/1878 και ΑΦΓ της 28.5.1887 - ΦΕΚ 142/1887.

Ανάλογος όμως νόμος δεν εκδόθηκε για τα Κύθηρα, όπως και για την Ιθάκη και τους Παξούς, ίσως λόγω της περιωρισμένης εκτάσεως της εγχώριας περιουσίας των νήσων αυτών. (πρβλ ΣτΕ 1956/1986 ΣτΕ.ΑΡΜ/1987 (610), ΝΟΒ/1987 (419).

3.- Ουδεμία μνεία γίνεται περί περιουσίας του Κράτους στις παραπάνω συνθήκες της Επτανήσου Πολιτείας και μετέπειτα Ιονίου Κράτους, ώστε αυτή, μετά την δια της συνθήκης του Λονδίνου ένωση της Επτανήσου με το Ελληνικό Κράτος το έτος 1864, να περιέλθει κατά διαδοχή στο Ελληνικό Δημόσιο ενώ αντιθέτως στην συνθήκη της 4/16.6.1830 περί ανεξαρτησίας της Ελλάδος γίνεται ειδική μνεία περί εκκλησιαστικών ή δημοσίων υπό το Οθωμανικό σύστημα ιδιοκτησιών οι οποίες θα ανήκουν αυτοδικαίως στην Κυβέρνηση της Ελλάδος[7].     

4.-Μετά την εισαγωγή από 1.7.1866 στις Ιόνιες νήσους της Ελληνικής Νομοθεσίας με τον ν. ΡΝ της 30.1.1866[8] (άρθρο 1 και 211 αυτού), από την οποία (ημερομηνία) έπαυσε η ισχύς της νομοθεσίας του Ιονίου Κράτους, η διοίκηση της περιουσίας καθεμίας νήσου (εγχωρίου) ανατέθηκε σε Επιτροπή, των εισοδημάτων από την περιουσία καθεμίας νήσου διανεμομένων στους Δήμους της αναλόγως του πληθυσμού καθεμίας (αρθρ. 10,11,13,14V.PN/1866).

Για τη διανομή δε της εγχώριας περιουσίας στην Κεφαλληνία μερίμνησε ακολούθως  ο ν.Ψ1/1878.

5.1- Άρθρο 37 Νόμου υπ' αριθ. 4280/2014: Τεκμήριο κυριότητας δημοσίου[9] :

Τα δάση[10] κατά τεκμήριο είναι δημόσια μέχρι της αναγνώρισης των ως ιδιωτικών. Το τεκμήριο τούτο της κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου ανάγεται στο σύστημα της οθωμανικής νομοθεσίας, και πηγάζει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινουπόλεως (9.7,1832), τα Πρωτόκολλα του Λονδίνου (6.6.1830 και 7.7.1830) και την από 28.3.1835 Ελληνοτουρκική Σύμβαση κυρίως δε από το Β.Δ. της 17.11.1836 «περί ιδιωτικών δασών» με το οποίο, σε πλήρη αρμονία προς τα οριζόμενα στο Πρωτόκολλο του Λονδίνου, επιβάλλεται ο κατά τεκμήριο χαρακτηρισμός όλων των εκτάσεων που αποτελούν δάση ως δημοσίων. Το άνω τεκμήριο γίνεται παγίως δεκτό από τη νομολογία μέχρι σήμερα (βλ. ενδεικτικά ΑΠ 701/78, 76/87, 426/87, 191/97, κ,α.). Παρόμοιο τεκμήριο ισχύει και για τις μεταγενέστερα απελευθερωθείσες «νέες χώρες» (ΑΠ 523/2000 αλλά και 956/90 που αναγνωρίζει ανάλογο τεκμήριο και για τα λειβάδια) εκτός από τα Ιόνια Νησιά, όπου για την απόδειξη της κυριότητας του Δημοσίου επί δάσους απαιτείται  επίκληση  και απόδειξη της κτήσεως του (Α.Π. 340/85)

 5.2.- Το άρθρο 62 του ν. 998/1979 αντικαταστάθηκε από το  άρθρο 37 του Νόμου υπ' αριθ. 4280 (ΦΕΚ Α 08/08/2014) ως εξής:

 « Περιβαλλοντική αναβάθμιση και ιδιωτική πολεοδόμηση - Βιώσιμη ανάπτυξη οικισμών Ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις. :

«Βάρος απόδειξης - Ειδική αναγνώριση κατατμήσεων Επί των πάσης φύσεως αμφισβητήσεων ή διενέξεων ή δικών μεταξύ του Δημοσίου, είτε ως ενάγοντος είτε ως εναγομένου είτε ως αιτούντος είτε ως καθ` ου ή αίτηση, και φυσικού ή νομικού προσώπου, το οποίο προβάλλει ή αξιώνει οποιοδήποτε δικαίωμα, εμπράγματο ή μη, επί των δασών, των δασικών εκτάσεων το ως άνω φυσικό ή νομικό πρόσωπο οφείλει να αποδείξει την παρ` αυτώ ύπαρξη του δικαιώματος του[11]. Κατ` εξαίρεση η διάταξη αυτή δεν ισχύει στις περιφέρειες των Πρωτοδικείων των Ιονίων Νήσων….»

5.3.-Έχει κριθεί με την 929/2015 ΑΠ: «…επί των στην Επτάνησο Δασών, δεν μπορεί να έχει εφαρμογή του υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου τεκμήριο κυριότητας, που θεσπίστηκε από το β.δ. της 16-11-1836 "περί ιδιωτικών δασών", με το άρθρο 1 σε συνδυασμό προς τα άρθρα 2 και 3 του οποίου αναγνωρίστηκε η κυριότητα του Δημοσίου επί των αποτελουσών δάση εκτάσεων, από την έναρξη της ισχύος του, με εξαίρεση τα δάση, τα οποία προ της ενάρξεως του απελευθερωτικού αγώνα ανήκουν σε ιδιώτες βάσει εγγράφου αποδείξεως της Τουρκικής Αρχής, ή σε ιδιωτικά χωριά, των οποίων οι τίτλοι ιδιοκτησίας θα αναγνωρίζονταν από την επί των Οικονομικών Γραμματεία, στην οποία έπρεπε να υποβληθούν εντός του έτους από τη δημοσίευση του β.δ. αυτού. Τούτο άλλωστε καθιερώθηκε νομοθετικώς με το άρθρο 62 παρ. 1 εδαφ. β` του Ν. 998/1979 "Περί προστασίας των δασών...", στο οποίο ορίζεται ότι: "Κατ` εξαίρεσιν η διάταξις της παρ. 1 εδαφ. α` του ίδιου άρθρου (που καθιερώνει τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου επί των δασών και των εν γένει δασικών εκτάσεων) δεν ισχύει εις τας περιφερείας των Πρωτοδικείων των Ιονίων νήσων..." (Βλ και ΑΠ 2243/2014)

5.4.-Έχει κριθεί με την Απόφαση 1738/2012 Άρειου Πάγου ότι:. « προκειμένου περί Δασών και δασικών εκτάσεων  που  βρίσκονται  στα  Επτάνησα,  δεν  ισχύει,  σύμφωνα  με  όσα αναφέρθηκαν στη νομική σκέψη, το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου και έτσι η από το Δημόσιο επίκληση και σε περίπτωση αμφισβήτησης, απόδειξη της δασικής μορφής  της  διεκδικούμενης  έκτασης  ,δεν  αρκεί  προς  θεμελίωση δικαιώματος κυριότητας τούτου επ αυτής ,αλλά απαιτείται απόδειξη της κτήσης κυριότητας με έναν από τους προβλεπόμενους από τον Ιόνιο Αστικό Κώδικα η από τον Αστικό Κώδικα [ μετά την 23-2-1946 ] τρόπους κτήσης κυριότητας. Για τους λόγους αυτούς απορρίπτεται η αίτηση του Ελληνικού Δημοσίου ,για αναίρεση της υπ αριθμ 622/2009 αποφάσεως του Εφετείου Πατρών».    

6.-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:

6.1.-Το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει δικαίωμα επί των δασών της Επτανήσου[12], διότι δεν έλαβε τίποτα από την επιχώριο περιουσία μετά την Ενωση αυτής και επομένως και εκ του λόγου αυτού δεν έχει εφαρμογή εν προκειμένω το από 16.11.1836 Β.Δ/γμα «περί ιδιωτικών δασών» και το εξ αυτού, κατά τα εκτεθέντα στην αρχή τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου επί των δασών (βλ. και ΑΠ 340/1985 ΝοΒ 34, 76)[13].     

Σημειωτέον ότι η ως άνω εκτεθείσα ερμηνευτική άποψη περί μη ισχύος του τεκμηρίου κυριότητας υπέρ του Δημοσίου επί των κειμένων στις Ιονίους νήσους δασών και εν γένει δασικών διατάξεων καθιερώθηκε και νομοθετικώς με το άρθρο 62§1 εδ. β` του ν.998 της 28/29.12.1979 «περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας», στο οποίο ορίζεται, ότι το κατά την παράγραφο 1 εδαφ. α` του εν λόγω άρθρου τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου επί των δασών και εν γένει δασικών εκτάσεων[14] «δεν ισχύει στις περιφέρειες των Πρωτοδικείων των Ιονίων Νήσων, της Κρήτης και των νομών Λέσβου, Σάμου, Χίου και των νήσων Κυθήρων, Αντικυθήρων και Κυκλάδων».

 Συνεπώς, προκειμένου περί δασών κειμένων στα Επτάνησα, μόνη η επίκληση και απόδειξη από το Δημόσιο της δασικής μορφής της διεκδικούμενης εκτάσεως δεν αρκεί να θεμελιώσει το δικαίωμα κυριότητας του επ`αυτής, αλλά πρέπει αυτό σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να επικαλείται και σε περίπτωση αμφισβητήσεως, να αποδεικνύει ότι κατέστη κύριο με έναν από τους τρόπους κτήσεως κυριότητας που προβλέπεται από τον Ιόνιο Κώδικα ή τον Αστικό Κώδικα ή από ειδικούς νόμους (βλ.ΑΠ 340/1985.).     

6.2.-ΤΑ ΑΔΕΣΠΟΤΑ ΑΚΙΝΗΤΑ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ:

Κατά το άρθρο 2063 του Ιόνιου Πολιτικού Κώδικα για την απόκτηση κυριότητας με έκτακτη χρησικτησία απαιτείται διακατοχή συνεχής, αδιάκοπη, ειρηνική, δημόσια, αναμφίβολη και επί λόγω κυριότητος.     

Από τα παραπάνω στοιχεία ο όρος «αναμφίβολη διακατοχή» ανταποκρίνεται προς τον χρησιμοποιούμενο σήμερα όρο της καλόπιστης νομής.

Κατά τα άρθρα 2,13,14 και 16 του περί διακρίσεως κτημάτων νόμου της 21.6.1837, ισχύοντος στις Ιονίους νήσους μετά την έκδοση του νόμου ΡΝ/1866 με το άρθρο 2 του οποίου καταργήθηκαν τα έχοντα το ίδιο αντικείμενο άρθρα 402-409 του Ιονίου Πολιτικού Κώδικα, δημόσια κτήματα είναι όσα ανήκουν στην Επικράτεια, όλα τα παρ` ιδιωτών ή κοινοτήτων, μη δεσποζόμενα, δηλαδή όλα τα αδέσποτα και τα κτήματα των αποθανόντων ακλήρων ή εγκαταλελειμμένα από τους κληρονόμους, επί των οποίων δεν υπάρχουν αποδεδειγμένες απαιτήσεις άλλων και συνεπώς και τα αδέσποτα δάση και εν γένει δασικές εκτάσεις ανήκουν στο Δημόσιο.  (Βλ.541/2009 ΕΦ ΠΑΤΡ(ΑΧΑΝΟΜ 2010/166)   

Εκ των ανωτέρω διατάξεων σαφώς συνάγεται ότι τα κατά την εισαγωγή του νόμου αυτού υπάρχοντα αδέσποτα περιήλθαν ex lege στο Δημόσιο στο οποίο περιέρχονται και τα εκάστοτε καθιστάμενα αδέσποτα ακίνητα (εγκαταλελειμμένα από τους ιδιοκτήτες) καθώς και εκείνα όσων οι ιδιοκτήτες αποβιώνουν χωρίς διαθήκη και κληρονόμους.    

 Με το άρθρο 44 Εισ.Ν.ΑΚ ο εν λόγω νόμος «περί διακρίσεως κτημάτων» καταργήθηκε, αντ` αυτού δε από της εισαγωγής του Αστικού Κώδικα, ισχύει η αποδίδουσα όμοιο δίκαιο διάταξη του άρθρου 972 Α. Κ. με την οποία ορίζεται ότι τα «αδέσποτα ακίνητα καθώς και οι περιουσίες όσων αποβιώνουν χωρίς κληρονόμους ανήκουν στο δημόσιο».   

3/4/2017

---

[1] Με την συνθήκη των Παρισίων 5 Νοεμβρίου 1815, τα Επτάνησα αποτέλεσαν το αυτόνομο Ιονικό κράτος κάτω από την αποκλειστική προστασία της Μεγάλης Βρετανίας και μετονομάστηκαν σε Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων. Είχε προηγηθεί η « Επτάνησος Πολιτεία «(Ιταλικά: Repubblica Settinsulare), υπήρξε από τις 21 Μαρτίου 1800 έως τις 8 Ιουλίου 1807, ένα κρατίδιο υπό ρωσική και οθωμανική κυριαρχία.

[2] Βλ Παναγιώτης Χιώτης, σε «Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (έτη 1815-1864)» , έκδοση βιβλιοπωλείο Νότη Καραβία, 1980.

[3]  Ο θεσμός διατηρείται σχεδόν ανέπαφος στα Κύθηρα βλ, την εξαιρετική γνωμοδότηση του ΝΣΚ 336/2000,οπου αναλύεται το ιδιοκτησιακό καθεστώς του Δημοσίου στα Ιόνια νησιά και ιδίως στα Κύθηρα

[4] Με την οποία ανακηρύχθηκε και αναγνωρίσθηκε υπό την προστασία της Αγγλίας το ανεξάρτητο Ιόνιο Κράτος υπό το όνομα «Ηνωμένα Κράτη των Ιονίων Νήσων», διεπόμενο από το Σύνταγμα ή χάρτη του 1817 (Σύνταγμα Μαίτλανδ), κατά το οποίο κάθε νήσος, είχε ίδια εγχώρια τοπική Κυβέρνηση, αποτελούμενη από τον Έπαρχο και το Επαρχικό Συμβούλιο, η οποία (εγχώρια Κυβέρνηση κάθε νήσου) υπό την επίβλεψη του Άγγλου τοποτηρητή κάθε νήσου ασκούσε διοίκηση εν γένει στην νήσο και είχε την δημόσια Οικονομία και διαχείριση.

[5] Στην πραγματικότητα τελούσε υπό την αποικιακή διοίκηση του Βρετανού Αρμοστού.

[6] Βλ  ΚΑΙ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΝΣΚ 336/2000.

[7] βλ Άρθρο για την Επιχώριο Περιουσία στα Επτάνησα του Ηλία Μαρσέλου σε http://www.eghorios.gr/wp-content/uploads/2012/08/EgxoriosRes.pdf

[8] Ο ΑΠ (απόφαση 61/1897 Τμ. Α` Θ Θ` 228) συνήγαγε το συμπέρασμα ότι η μη ιδιωτική κτήση την οποία καθόρισε η Γ Πράξη της Η` Γερουσίας του 1845 στο άρθρο 18 ανήκει στην εγχώρια περιουσία κάθε νήσου (βλ. και γνωμοδότηση ΝΣΚ 197/67 - φύλλο 3ο).

[9] βλ ΑΠ 148/2016

[10] Τα δημόσια δάση αποτελούν δημόσια αγαθά και ανήκουν στη δημόσια κτήση είτε ως ιδιόχρηστα, όταν εξυπηρετούν τη δασολογική έρευνα και διδασκαλία, είτε ως κοινόχρηστα, όταν είναι ελεύθερη η χρήση τους από το κοινό. (ΣτΕ 805/2016)

[11] Βλ: ΑΠ 148/2016

[12] Βλ: Π. ΚΟΡΙΑΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΑΓΓΕΛΗ –« Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δασικών κτημάτων μετά την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα. ΝΟΒ/1999 (1498).

[13] Βλ Μελέτη Πιερρινας Κοριατοπουλου-Αγγελή «Το ιδιοκτησιακό Καθεστώς των Δασικών Κτημάτων Μετά την Ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα» σε ΝοΒ 1999,σελ 1498-1503.

[14]ΒΛ .(αρ. 34/19990 Πολυμελούς Πρωτοδικείου Κεφαλληνίας, 1098/1992 του Εφετείου Πατρών και 151/2011 Μονομελούς Πρωτοδικείου Κεφαλληνίας, 340/1985 Α.Π.)

 «ΗΝΩΜΕΝΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΙ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ» – «ΕΝΙΑΙΟΝ ΚΡΑΤΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΚΑΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΝ»

5 Νοεμβρίου 1815…

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΥ

“Κι αν δεν κόπτει το σπαθί μου,

κι η αιχμή του δεν τρυπάει,

η ψυχή δεν λησμονάει.

Πως επλάσθη ελληνική.

Των εχθρών μισώ τα δώρα.

Δεν τα θέλω. Ας τα κρατήσουν.

Τους μισώ κι ας με μισήσουν.

Προτιμώ την φυλακή».[1]

Στις 5 Νοέμβριου 1815. η Αγγλία και η Ρωσία υπογράφουν στο Παρίσι ειδική συνθήκη, σύμφωνα με την οποία τα Επτάνησα τίθενται υπό την «προστασία της Αγγλίας» με την ονομασία Ηνωμέναι Πολιτείαι των Ιονίων Νήσων. Ετσι άρχισε η «Αγγλοκρατία»[2]στα Επτάνησα που τελείωσε με Ένωση με την Ελλάδα  το 1864 H Σημαία του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων η οποία περιλαμβάνει την αγγλική και την σημαία της Επτανήσου Πολιτείας.

Μετά από την παραίτηση του Ναπολέοντα (1814) και τη συνθήκη του Παρισιού (1815), τα Ιόνια Νησιά αποτέλεσαν «ενιαίον κράτος ελεύθερον και ανεξάρτητον» με την επωνυμία «Ηνωμέναι Πολιτείαι των Ιόνιων Νήσων» (Ιόνιον ή Ιονικόν Κράτος) με έδρα την Κέρκυρα και κάτω από τη άμεση και «αποκλειστική προστασία» της Μεγάλης Βρετανίας. Τα νησιά ρύθμιζαν την οργάνωσή τους ύστερα από την έγκριση της «Προστατεύουσας Δύναμης». Ένα πολιτικό σχήμα που διήρκεσε μέχρι την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, το 1864. Ο Καποδίστριας ,ως αντιπρόσωπος της Ρωσίας, συνετέλεσε αποφασιστικά στην δημιουργία του κράτους αυτού και απέτρεψε την αξίωση της Αγγλίας σε άμεση προσάρτηση των Επτανήσων σαν αποικίας της. Ότι δεν επέτυχαν οι Άγγλοι με την συνθήκη το επέβαλαν με την βία και την τρομοκρατία. και δημιούργησαν ένα «προτεκτοράτο»

Μετά την υπογραφή της συνθήκης, (5 Νοεμβρίου 1815) η Αγγλία έστειλε διοικητή-αρμοστή στα Επτάνησα τον  στρατηγό Θ.Μαίτλαντ (Thomas Maitland), ο οποίος επέβαλε μέσα σε κλίμα ουσιαστικής κατοχής το σύνταγμα του 1817, που καθιέρωνε τυπικά το κοινοβουλευτικό πολίτευμα στο Ιόνιο Κράτος και διατηρούσε την ομοσπονδιακή μορφή του κράτους. Στην ουσία όμως όλες οι εξουσίες περιέρχονταν στον αρμοστή και πολλά από τα συνταγματικά δικαιώματα, που ο λαός των Επτανήσων είχε αποκτήσει με τη σύσταση της Επτανήσου Πολιτείας, καταργήθηκαν. Δικαίωμα ψήφου είχαν οι «ευγενείς[3]» και οι εισοδηματίες και κάτοχοι πανεπιστημιακών πτυχών και όχι ο λαός  Αυτό το πολιτικό σχήμα, η τυπική ανεξαρτησία υπό την «προστασία» των Άγγλων, ήταν στην πραγματικότητα η πιο σκληρή αποικιοκρατία[4]. Ο μέγας Ριζοσπάστης και αγωνιστής Π. Πανάς[5]  έγραψε ότι το Σύνταγμα του 1817 ήταν « εντεχνον πολιτικόν κατασκεύασμα χαλκευθέν  εν μέσω φοβεράς τρομοκρατίας  υπό του αρμοστού Μαιτλάνδου  και εμπαικτικώς «Σύνταγμα του 1817» τιτλοφορηθέν εδέσμευε  χείρας τε και πόδας  του Ιονίου λαού και παρέδωκεν αυτόν εις την αυθαίρετον εξουσίαν του αρμοστού ,ούτινος η διαταγή απετελει τον ανώτατον του μικρού εκείνου κρατους νόμον» [6]

Το μέγα έγκλημα των Άγγλων ήταν  μεταξύ πολλών ότι το 1819  «πούλησαν» την Πάργα στον Αλή Πασά των Ιωαννίνων  έναντι 150.000 λιρών στις 17/5/1817.[7] Περίπου τέσσερεις χιλιάδες Πάργιοι, «εγκαταλείπουν την πόλιν, παραλαβόντες μόνον τα ιερά οστά των προγόνων των· (κατά την συναφθείσαν συμφωνία οι Πάργιοι δεν εδικαιούντο να πάρουν ουδέ φύλλον δένδρου)»...... ,μετανάστευσαν στα Ιόνια Νησιά και κυρίως στην Κέρκυρα. Εκεί ενεπόθεσαν σε διάφορους Ναούς προς φύλαξη, τα κειμήλιά τους, με την ελπίδα της επιστροφής αυτών στην πρέπουσα θέση τους μια μελλοντική ημέρα απελευθέρωσης της πατρίδας τους. Η αισχρή πράξη ξεπουλήματος των Άγγλων κατηγορήθηκε σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και έδωσε αφορμή σε Ευρωπαίους καλλιτέχνες να απεικονίσουν την φυγή των προσφύγων[8]. Η πρώτη σημαντική καταγραμμένη εξέγερση γίνεται από χωρικούς της Λευκάδας το 1819[9] Παρόμοια επεισόδια, με αφορμή ένα εκκλησιαστικό ζήτημα, ξέσπασαν στη Ζάκυνθο, όπου έσπευσε από τη Μάλτα ο Μέτλαντ για να αποκαταστήσει την τάξη. Υποκινητής της εξέγερσης θεωρήθηκε ο Αντώνιος Μαντινέγκος, που καταδικάστηκε σε 12ετή φυλάκιση και βαρύ πρόστιμο.


Οι Επτανήσιοι[10] είχαν ενεργή ανάμιξη[11] στην Ελληνική Επανάσταση του 1821[12] Στη Φιλική Εταιρεία εντάχθηκαν και πολλοί Κεφαλονίτες της διασποράς, όπως τεκμηριώνεται από τους ονομαστικούς καταλόγους των Φιλικών. Οι περισσότεροι ζούσαν και δραστηριοποιούνταν στη Μολδοβλαχία και την Κωνσταντινούπολη, όπως οι Παναγής Ροσόλυμος, , Διονύσιος Κοντούρης, Νικόλαος Λυκιαρδόπουλος, ο γνωστός ζωγράφος και αρχιτέκτονας Γεράσιμος Πιτσαμάνος και ο Μεταξάς Βαλλιάνος. Τα μεγαλύτερα ονόματα των Κεφαλλήνων  αγωνιστών είναι αυτά των αδελφών Ανδρέα και Κωνσταντίνου Μεταξά και του Ευάγγελου Πανά. Πριν από την έναρξη της Επανάστασης είχε συγκροτηθεί και δρούσε στην Κεφαλονιά Εφορεία της Φιλικής Εταιρείας, η οποία είχε επαφή με την αντίστοιχη της Αχαΐας. Από τους πρώτους Φιλικούς στο νησί αναφέρονται οι Σπαρτινοί αδελφοί Ηλίας, Ευαγγελος (ως Ευαγγέλης Πανάς  εμφανιζεται στις πηγές) και Δανιήλ Πανάς .. Όλοι αυτοί, αγνοώντας τα τρομοκρατικά μέτρα της Αγγλοκρατίας, εμψυχώνουν τους συμπολίτες τους και εργάζονται θαρραλέα για τη συγκέντρωση και αποστολή χρημάτων και πολεμοφοδίων, για τη στρατολόγηση εθελοντών, για την περίθαλψη και στέγαση των προσφύγων και των οικογενειών τους. Αξιοσημείωτη μάλιστα υπήρξε η συμπαράσταση των Κεφαλονιτών στους Σουλιώτες πρόσφυγες, που είχαν καταφύγει στο νησί μετά την παράδοση της Κιάφας (Ιούλιος 1822). Η επίσημη πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας ήταν φιλοτουρκική, επειδή θεωρούσαν ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία μπορούσε να θέσει φραγμό στα επεκτατικά σχέδια των Ρώσων στη νοτιοανατολική Ευρώπη[13]. Οι Άγγλοι[14] βλέποντας την οργανωμένη στρατιωτική και οικονομική  συμβολή των Επτανήσων στον αγώνα κατά των Τούρκων, πήραν σκληρά αποθαρρυντικά μέτρα. Όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση, ο Μέτλαντ, προκειμένου να εμποδίσει τη συμμετοχή των Επτανησίων στον Αγώνα, έταξε προθεσμία επιστροφής σε όσους είχαν αναμειχθεί σε στρατιωτικές ενέργειες στην ηπειρωτική Ελλάδα και δήμευσε τις περιουσίες εκείνων που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν. Με την κήρυξη της επανάστασης, η αγγλική διοίκηση τις 7 Ιουνίου 1821, δημοσιεύει προκήρυξη[15] με την οποία «Διορίζονται όλοι οι υπήκοοι Ιόνιοι να μην πάρουν κανένα μέρος, μήτε εις βοήθειαν μήτε εναντίον, ούτε του ενός ούτε του άλλου από τους πολεμούντας, είτε δια θαλάσσης είτε διά ξηράς»


Οι Επτανήσιοι και ιδίως οι Κεφαλλήνες αγνόησαν την απαγόρευση. Σημαντική θεωρείται η συμβολή των Κεφαλλονιτών στη μάχη του Λάλα[16] (9-13 Ιουνίου 1821), όταν οι ναυτικοί Γεράσιμος Μουσούρης, Ευαγγελής Πανάς από τα Σπαρτιά, Ανδρέας και Κωνσταντίνος Μεταξάς οργανώνουν εθελοντικά σώματα μαχητών και διαφεύγουν στην Πελοπόννησο. Εκεί ενώνονται με Ζακυνθινούς εθελοντές και συμβάλλουν αποφασιστικά στη νικηφόρα έκβαση της μάχης. Η νίκη των Ελλήνων στο Λαλα σήμανε το τέλος της επιβολής των Λαλαίων στην περιοχή και άνοιξε τον δρόμο για την άλωση της Τριπολιτσάς. Αξιζει να αναφέρουμε ότι ο Πανάς Ευάγγελος είχε περαιτέρω σημαντική στρατιωτική δράση υπήρξε επικεφαλής στρατιωτικού σώματος 150 Κεφαλλονιτών μαζί με τους Γεώργιο Τυπάλδο-Κοζάκη, τον Σπύρο Αμπατιέλο, και Διον. Ορφανό πήρε μέρος στην πολιορκία και παράδοση της Μονεμβασίας 23 Ιουνίου 1821 και του Νεοκάστρου 7 Αυγούστου 1821. Στις 18/7/1821 οι Άγγλοι δήμευσαν την περιουσία του Πανά σε εκδίκηση για την δράση του.

Ο επτανησιακός ριζοσπαστισμός[17], υπήρξε ένα σημαντικό[18] λαϊκό  αντιστασιακό  δημοκρατικό κίνημα, αγνών ιδεολόγων  που στόχο είχε την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα  και ξεκίνησε με την έντονη αντίδραση των Επτανησίων στην αποικιοκρατική και αυταρχική συμπεριφορά των Άγγλων  κατά την διάρκεια της αγγλοκρατίας (1815-1864). γεννήθηκε με την αυταρχική πολιτική των πρώτου Αρμοστή και την στάση του στη Ελληνική Επανάσταση και κορυφώθηκε  με την επανάσταση του Σταυρού το 1848 ,της Σκάλας 1849[19] . Η Φιλική Εταιρεία υπήρξε ο σπόρος του επτανησιακού ριζοσπαστισμού και αγώνες των Επτανησίων στην Ελληνική Επανάσταση έφεραν την ληξιαρχική πράξη γέννηση του χωρίς να λησμονούμε όμως ξεσήκωμα των Λευκαδιτών του 1819 και των Ζακυνθηνών.

ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ

---

[1] Το ποίημα αυτό που χαρακτηρίστηκε ο δεύτερος εθνικός μας ύμνος, έγραψε ο Κεφαλλονίτης ποιητής Γεράσιμος Μαυρογιάννης, το 1848, το μελοποίησε ο Τζαννής Μεταξάς, το 1854 κι ήταν ο ύμνος των Ριζοσπαστών Βλ Χρήστου Βουνά «ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ  Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ  ΑΘΗΝΑΙ 1986»

[2] Βλ.  Γ.ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟ «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ» Τόμος  Β’ σελ59-150 εκδ 1988 Αργοστόλι

[3] Δεν είναι παράξενε που στις τοπικές επαναστάσεις οι εξεγερμένοι χωρικοί συνήθως στέφονταν αρχικά στο λεγάμενο «αρχοντολόι» και μετά στους δυνάστες τους Βρετανούς.

[4] Βλ Γεωργίου Αλισανδράτου «Επτανησιακός Ριζοσπαστισμός επιμέλεια Γ,Μοσχόπουλος εκδ Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών, Αργοστόλι 2006

[5] Από τα Σπαρτιά  Κεφαλληνίας

[6] Βλ Σ. Λουκάτος  «Η Επτανησιακή Πολιτική Σχολή των Ριζοσπαστών»  εκδ Σύνδεσμος Φιλολόγων Κεφαλονιάς- Ιθάκης ,ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ 2009

[7] Βλ.   Δ.Κοκκινου «Ελληνική Επανάστασις» Εκδ Μέλισσα, 1974

[8] Εικόνα: «Oι πρόσφυγες της Πάργας». Έργο του Francesco Hayez, 1831

[9] Ομιλία του εκδότη της Greek News στην εκδήλωση της Ιόνιας Πολιτιστικής Ομοσπονδίας, για την επέτειο της Ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα, Κυριακή 31 Μαΐου, Πολιτιστικό Κέντρου Αγίου Δημητρίου Αστόριας. Πηγή http://www.greeknewsonline.com/?p=10543

[10] Βλ. Τσιτσέλης « Η Κεφαλληνιακά Σύμμικτα»Αθήνα  , 1904

[11] Βλ. Λουκάτος Σπ., « Κεφαλονίτες και Θιακοί , μαχητικοί πρωτοπόροι κατά την Επανάσταση  στη Μολδοβλαχία» Κεφαλληνιακά Χρονικά ,τα Α , (1976) σ 51-63,

[12] Βλ. Π Χιώτης, « Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρις Ενώσεως» ( έτη 1815-1864)

[13] Κατά τον ιστορικό C.W. Crawley (The Question of Greek Independence. Α study of British policy in the Near East 1821-1833, Cambridge 1930, p. 5.), οι Άγγλοι υπήρξαν επί τρεις γενεές φιλότουρκοι απλώς και μόνο επειδή μισούσαν τους Ρώσους. Την ίδια στιγμή φοβόντουσαν μήπως αναβιώσει ο γαλλικός κίνδυνος και επιδίδονταν σε περίπλοκους διπλωματικούς ελιγμούς προκειμένου να εξασφαλίσουν ρυθμιστικό ρόλο στη μεταβατική περίοδο που θα ακολουθούσε μια ενδεχόμενη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

[14] Οι Άγγλοι μάλιστα έστησαν στα Επτάνησα ως και παράρτημα ελέγχου της διακινούμενης αλληλογραφίας που διηύθυνε στο Λονδίνο η αρμόδια υπηρεσία της Lombard Street. Με τον τρόπο αυτόν η Αγγλία ήταν η καλύτερα ενημερωμένη, και λόγω παράδοσης στην οργάνωση των μυστικών της υπηρεσιών,

[15]  Βλ. Προκήρυξη Ιόνιο Κράτος Τ. 23, αριθ. 232

[16] Ο Κωνσταντίνος Μεταξάς στο βιβλίο του "ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΕΚ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ" "ΕΚΔ ΒΕΡΓΙΝΑ" αναφέρει ότι ο Ευαγγέλης Πανάς  ήτο εμποροπλοίαρχος ,ήτο μέλος της Φιλικής Εταιρίας ,πρώτος αναχώρησε με 100 οπλοφόρους για την επαναστατημένη Πελοπόννησο με δυο κανόνια και τους ώπλισε με δικες του δαπάνες και το μετέφερε με το πλοίο του.Ο Πανάς υπογράφει ως συναρχηγός της κατά Λαλαιων εκστρατείας στην σχετική διακήρυξη. Κατά τη μάχη του Λαλα ο Πανάς και Σπαρτινός Ονούφριος Λυκιαρδόπουλος ηταν υπεύθυνοι του πυροβολικού.

[17] Βλ. Π.Πανά «Ριζοσπάσται και βελτιώσεις εν Επτανήσω»

[18] Βλ Πετρος Πετρατος: (2006)  Επιστημονικό συνέδριο: Η ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864 - 2004, Βουλή των Ελλήνων [εισήγηση]

[19] Βλ Παξιμαδοπουλλου-Σταυριανού ,Εξεγέρσεις της Κεφαλονιας  κατά τα ετη  1848 και 1849 έκδοση  Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών  1980