Η ΕΞΕΓΕΣΗ ΤΗΣ ΣΚΑΛΑΣ(1849) ΚΑΙ Ο ΠΑΝΑΓΗΣ
ΠΑΝΑΣ (1849)ΕΝΑΣ ΣΠΑΡΤΙΝΟΣ ΗΡΩΑΣ
ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ
Στις 16 Αυγούστου 1849 εξεγέρθηκαν οι
χωρικοί στα χωριά Σκάλα, Eλιού και Pατζακλί της Κεφαλονιάς ενάντια στους
Άγγλους. Tήν άλλη μέρα ξεσηκώθηκαν τα χωριά Bάλτες, Πυργί. Οι οπλισμένοι
χωρικοί, με πρωτεργάτες το Θοδωρή Βλάχο και τον παπά Γρηγόρη Zαπάντη-Nοδαρο (ή
ΠΑΠΑ-ΛΗΣΤΗ), εισέβαλαν στη Σκάλα, εξουδετέρωσαν τη μικρή δύναμη της χωροφυλακής
και κατέλαβαν το χωριό.
Από τα γύρω χωριά, από την ύπαιθρο,
μεγάλος; αριθμός από αγρότες εγκατέλειψαν τα σπίτια και τις εργασίες τους,
οπλίστηκαν και ενώθηκαν με τους εξεγερμένους. Αμέσως μετά σχημάτισαν δικές τους
επιτροπές και απείλησαν να επιτεθούν στο Αργοστόλι. Ο στόχος των εξεγερμένων
ήταν η αφόρητη κατάσταση εκμετάλλευσης που είχαν επιβάλει οι τοπικοί άρχοντες
τσιφλικάδες (το αρχοντολόι του νησιού ,που εκμεταλλεύονταν άγρια τους χωρικούς)
Η μεγάλη πλειοψηφία του λαού στην Κεφαλονιά ζούσε τότε κάτω από τρισάθλιες
συνθήκες, καταπιεζόμενη όχι μόνο από την «Αγγλική Προστασία», δηλαδή την
Αγγλική Κατοχή, αλλά και από την ντόπια Φεουδαρχία που με την απληστία τους και
τα δάνεια και τα ενέχυρά τους μετέτρεπαν
την φτωχολογιά σε καζάνι που βράζει και που τελικά εξεγέρθηκε ένοπλα. O
Αρμοστής Sir Henry George Ward, φοβούμενος καθολική εξέγερση, κηρύττει
στρατιωτικό νόμο.
Στις 31 Αυγούστου 1849 αρχίζουν οι
πρώτες μάχες στη Σκάλα και σε άλλα χωριά Όπως ήταν φυσικό ηττήθηκαν, από τον αγγλικό στρατό. H αγγλική εξουσία για
αντίποινα για δώδεκα φόνους που διέπραξαν οι εξεγερμένοι κατά τη διάρκεια της
εξέγερσης και εννέα σπίτια αρχόντων που έκαψαν, εκτέλεσε 21 άτομα με απαγχονισμό
,έκαψε και κατεδάφισε 30 σπίτια, ενώ 87 ακόμα άτομα καταδικάστηκαν σε διάφορες
ποινές, αξίζει να πούμε ότι 400 άτομα μαστιγώθηκαν .H Σκάλα, ως κέντρο της
εξέγερσης, είχε και τα περισσότερα θύματα της αγριότητας των Άγγλων . Τέσσερα
μέλη της οικογένειας Zαπάντη φυλακίσθηκαν για συμμετοχή στην εξέγερση. O
Σπυρίδων Γρουζής απαγχονίστηκε, το ίδιο και οι Γεράσιμος Zαπάντης και Ευστάθιος
Zαπάντης καθώς και οι αδελφοί Ματθαίος και Nικολέτος Στέλιος Tζαγκάρης. Άλλοι
εξεγερθέντες από το ίδιο χωριό που απαγχονίστηκαν ήταν οι Ανδρέας Φόρτος και Ζαφείρης
Τραυλός. Tα πτώματα όλων των εκτελεσθέντων κρεμάστηκαν σε κοινή θέα για
παραδειγματισμό.
Τέλος, ο παπάς Γρηγόρης Νοδάρος
Zαπάντης, ένας από τους πρωτεργάτες της εξέγερσης, απαγχονίστηκε και αυτός. Η
Κεφαλονιά είχε την ατυχία να έχει
επισκόπους όπως Σπυρίδων Κοντομίχαλος (1842 - 1873) που ανεδείχθη επίσκοπος από
τους Άγγλους (1842) ήταν όργανο της
Αγγλικής Κατοχής. Ο Μητροπολίτης Σπυρίδων Κοντομίχαλος που επιδίδονταν σε
αφορισμούς και για ασήμαντα πράγματα, είναι εκείνος που εξ αιτίας της εξέγερσης κατά των Άγγλων στη Σκάλα Κεφαλονιάς(1849) θα αφορίσει και θα διατάξει την καθαίρεση και την
διαπόμπευσή του εκ των συναρχηγών «
παπά-Ληστή» ιερέως Γρηγόρη Ζαπάντη
-Νοδάρου στο νησί, πριν το κρέμασμα από τους Άγγλους κατακτητές.
Μετα την σύλληψη και των πρωταίτιων της
εξέγερσης της Σκάλας κατά των Άγγλων, ο
Ward ανέστειλε την ισχύ του στρατιωτικού νόμου και όλων των περιοριστικών
μέτρων και τα πράγματα επανήλθαν, επιφανειακά τουλάχιστον, στους κανονικούς
τους ρυθμούς. Παρα ταύτα όμως σε ολόκληρο το νησί κυριαρχούσε ο τρόμος και η
απόγνωση.
Οι "Ευγενείς του νησιού" δεν
παρέλειψαν να απευθύνουν ευχαριστήρια επιστολή στον Αρμοστή για την
αποφασιστική καταστολή της εξέγερσης και την αποκατάσταση της έννομης τάξης στο
νησί. Την επιστολή υπέγραψαν 526 άτομα και μαζί δημόσιοι υπάλληλοι και χωρικοί
που αναγκάστηκαν εκβιαστικά κάτω από την απειλή ότι όποιος δεν υπογράψει θα
θεωρηθεί συμπαθών και συνεργάτης των εξεγερθέντων και θα υποστεί τις ανάλογες
συνέπειες. ( «Κεφαλληνιακά χρονικά» τόμος 1ος Αργοστόλι 1976, Ανακοίνωση Νικ.
Δ. Τζουγανάτου, Πρακτικά σελ 83)
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του
δεκαεξάχρονου τότε Παναγή Πανά (1832-1896) και μεγάλου αγωνιστή από το χωριό
Σπαρτιά , ο οποίος εκλήθη από δύο αστυνομικούς, και μάλιστα μακρινούς συγγενείς
του, να υπογράψει την ευχαριστήρια επιστολή. Αρνήθηκε δηλώνοντας: «Είμαι
εν πρώτοις, Κύριοι, ανήλικος και δεύτερον νέος ών δεν θέτω την νεανικήν
υπογραφήν μου εις τοιαύτα δουλοπρεπή και εξευτελιστικά έγγραφα». Οι
συγγενείς του αστυνομικοί εξοργίστηκαν και σχημάτισαν εναντίον του δικογραφία
κατηγορώντας τον ως «παρεμβάντα εις την εξάσκησιν των αστυνομικών αυτών
λειτουργιών και παρεμποδίζοντα αυτούς κατά την ενάσκησιν των ωτακουστικών
υψηλών καθηκόντων». Χρειάστηκε η παρέμβαση του νονού του Αντωνίου Πανά
Λοϊζάτου και θείου των αστυνομικών για να γλυτώσει ο νεαρός Παναγής Πανάς από
τα νύχια του Εισαγγελέα Rivelli.
Ο
Παναγής Πανάς, υπήρξε λόγιος, μαχητικός δημοσιογράφος, στέλεχος του
ριζοσπαστικού κόμματος της Κεφαλονιάς φυλακίστηκε και εξορίστηκε στη Ρουμανία
λόγω της δραστηριότητάς του. επιδίωκε κοινωνική μεταρρύθμιση παράλληλα με την
Ένωση της Επτανήσου στο ελεύθερο ελληνικό κράτος. Αποτέλεσμα της πολιτικής του
ήταν η δίωξή του από την Υψηλή Αστυνομία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1)Τζουγανάτος Νικόλαος Δ. "Η Επανάσταση της Σκάλας και ο παπά-ληστής"
2)Ζαπάντη Σταματούλα Σ., Μοσχόπουλος Γεώργιος Ν., Δέμπονος Αγγελο-Διονύσης,
Πεντόγαλος Γεράσιμος Η. "Η εξέγερση της Σκάλας και περιοχής Ελειού -
Πρόννων του 1849" 3)Για την εξέγερση της Σκάλας, αλλά και γενικότερα για
το ριζοσπαστικό κίνημα της Kεφαλονιάς, βλέπε και το βιβλίο του Aγγελοδιονύση
Δεμπόνου "Yψηλή Προστασία").
4)Ερασμία Λουίζα Σταυροπούλου:
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΣ (1832-1896) Ενας ριζοσπάστης ρομαντικός Εκδ Επικαιρότητα Αθήνα
1987 σελ 26. 5) Κεφαλληνιακά χρονικά» τόμος 1ος Αργοστόλι 1976, Ανακοίνωση Νικ.
Δ. Τζουγανάτου
5) Αντώνη Π. Αργυρού «Επτανησιακά
Ανάλεκτα» εκδόσεις Σιδέρη2018 σελ 84
6) Χρήστου Θεοδωράτου "ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΠΑΝΑΣ" ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ 1964 Ιούλιος-Δεκέμβριος,σελ168-176
20.8.2022
